Marianne Guenot*
Fiziğin patlaması gerektiğini söylediği çok parlak, gizemli gök cismi bilim adamlarını hayrete düşürdü.
Nasıl çalıştıklarını anlamak için NASA, Güneş’ten 10 milyon kat daha parlak hale gelebilen ultra parlak X-ışını (ULX) kaynaklarını gözlemliyor. Bu tür nesnelerin varlığı teorik olarak imkansızdır, çünkü bir nesnenin parçalanmadan önce ancak bu kadar parlak olabileceğini belirten bir astrofizik kuralı olan ‘Eddington sınırı’nı aşmaktadır.
Yeni bir çalışma, 12 milyon ışıkyılı uzaklıkta bulunan bir ULX olan M82 X-2’nin önceki gözlemin ortaya koyduğu kadar parlak olduğunu kategorik olarak bize doğruladı. Sorulması gereken soru şudur: Nasıl var olabilir?
PARLAK NESNELER MADDEYİ ÜZERLERİNDEN UZAKLAŞTIRIR
Arthur Eddington’ın kuralının ardındaki ilke basittir: Bu ölçekteki bir parlamaya, gerçek varlık karadelik veya ölü yıldız gibi büyük ölçekli bir nesneye çekildiğinde parçalanan gezegen kalıntılarının oluşturduğu yıldız tozu gibi maddeler neden olur.
Madde yığını, gök cisminin ağır yerçekimi tarafından çekilirken ısınır ve ışık yayar. Nesneye ne kadar çok öğe çekilirse, o kadar parlak parlar. Yine burada bir sorun var.
Belli bir noktada o kadar çok özne çekilir ki, etrafına yaydığı radyasyonun devasa cismin çekim kuvvetini bastırabilmesi beklenir. Bu, bir noktada özneden yayılan radyasyonun madde kümesini doğru bir şekilde uzaya itmesi ve gök cisminin yerçekimi etkisini durdurması gerektiği anlamına gelir. Ama değilse element parlamamalı, kısacası gök cismi bu seviyede parlak olmamalıdır. Kısacası, Eddington sonu var.
BAŞKA BİR İFADEYLE: ‘M82 X-2’ İMKANSIZI ELDE EDER
Eddington sonu nedeniyle bilim adamları, ULX’in parlaklığının gerçekten içine çekilen çok büyük miktardaki elementten kaynaklanıp kaynaklanmadığını sorguladılar.
Örneğin, bir teori, güçlü kozmik rüzgarların tüm madde setini ağırlaştırarak bir koni haline getireceğini ileri sürer. Bu teoride, koni tam olarak Dünya’yı işaret ediyor, bu da bizim için malzemenin ULX’in etrafına eşit şekilde dağıldığı bir duruma göre çok daha parlak görünecek bir ışık huzmesi oluşturduğu anlamına geliyor.
Öte yandan, Messier 82 galaksisindeki titreşimli bir nötron yıldızının neden olduğu bir ULX olan M82 X-2’yi inceleyen yakın tarihli bir çalışma, koni teorisini bir kenara itti. (Bir nötron yıldızı, bir yıldızın enerjisi bittiğinde ve öldüğünde geride bıraktığı süper yoğun bir cisimdir.)
Nisan ayında The Astrophysical Journal’da yayınlanan inceleme, M82 X-2’nin yakındaki bir yıldızdan yılda yaklaşık 9 milyar trilyon ton veya Dünya kütlesinin yaklaşık 1,5 katı madde çektiğini ortaya koydu.
Bu, bu ULX tarafından sergilenen parlaklığın sınır ötesi bir dizi düşünceden kaynaklandığı anlamına gelir.
SÜPER GÜÇLÜ MANYETİK ALANLAR ATOMLARI ETKİLEYEBİLİR
Bu bilgiyi hesaba katarak, ULX’leri açıklamaya yönelik başka bir yaklaşım, güçlendirilmiş bir teori haline gelir. Ve bu öncekinden daha da tuhaf.
Bu teoride, olağanüstü derecede güçlü manyetik alanlar, nötron yıldızından doğrudan fışkırıyor. NASA’nın açıkladığı gibi, bu fırlatmalar o kadar güçlü ki, yıldızın içine çekilen maddenin atomlarını ezebilir ve bu atomları bir küreden uzun bir ip haline getirebilirler.
Bu durumda, ezilmiş atomlardan yayılan radyasyon, maddeyi uzaklaştırmakta daha fazla zorlanacaktı; bu aynı zamanda bu kadar çok şeyin parçalanmadan yıldıza nasıl çekilebileceğini de açıklar.
Mesele şu ki, bu teoriyi Dünya’da asla test edemeyeceğiz. Bu teorik manyetik alanların, Dünya üzerindeki hiçbir mıknatısın onları yeniden üretemeyeceği kadar güçlü olması gerekirdi.
İtalya Ulusal Astrofizik Enstitüsü’ne bağlı Cagliari Gözlemevi’nden astrofizikçi ve çalışmanın yazarı Matteo Bachetti, NASA’dan yaptığı açıklamada, “Astronominin güzelliği burada. Gökyüzünü gözlemleyerek, araştırma yeteneğimizi geliştiriyoruz” dedi. Evren nasıl çalışıyor.Ancak hızlı yanıtlara ulaşmak için gerçek deneyler yapamayız.Evrenin bize kendini göstermesini beklemek zorundayız.”
* Uzay, arkeoloji, sağlık ve nükleer bilimlerde uzmanlaşmış bilim muhabiri.
Yepyeni makale Business Insider sitesinden alınmıştır. (Çeviri: Tarkan Tufan)
